BOEK EEN RONDLEIDING OF WORKSHOP
Hier vindt u voorbereidend materiaal voor een optimale voorbereiding op het bezoek aan de Vishal
Jullie gaan binnenkort met de klas naar de Vishal op de Grote Markt in Haarlem. Wie is daar wel eens geweest? Heb je de Vishal toen gezien en bezocht? Wat is er nog meer te zien op en rond de Grote Markt. In de Vishal gaan we werk van kunstenaars bekijken en zelf ook een kunstwerk maken.
Geschiedenis van de Vishal
De Vishal is van oorsprong een vismarkt. De glazen lichtstraat zat er oorspronkelijk niet in, het was dus een open ruimte. De Vishal zit aan de noordkant, de schaduwkant, van de kerk. Aan deze kant was het relatief koel en de vis werd het liefst in de buitenlucht verkocht. De vis die hier werd verkocht kwam uit zee en werd vanuit Zandvoort aangevoerd. Aan de andere kant van de kerk zit de Riviervismarkt. Daar werd zoetwatervis uit het Spaarne en het Haarlemmermeer verkocht.
Rij mee met de tram door het Haarlem van 1913. De historische film die het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid op Facebook zette, wordt veel gedeeld. Je ziet onder meer de Grote St. Bavokerk, de Grote Markt en De Vishal! Het is een van de eerste toeristische Nederlandse stedenfilms volgens Beeld en Geluid. Ze werden vertoond in bioscopen.
Kunst op de Grote Markt
Voordat we de Vishal ingaan, verzamelen we op de Grote Markt. Daar staan twee grote kunstwerken die we nu gaan bespreken. Eén kunstwerk waarvan het lijkt alsof we heel goed kunnen zien wat het is, het is heel realistisch, én een abstracter kunstwerk.
Het realistische beeld is Laurens Janszoon Coster. Ogenschijnlijk zien we heel snel wat voor man het is. Als je goed naar het beeld kijkt zie je een man in kleding, waarvan de kunstenaar dacht dat deze rond 1400 werd gedragen. Als we voor hem staan, loopt hij naar ons toe en heeft in zijn linkerhand een boek. In zijn rechterhand houdt hij een letter A op.
Het is Laurens Janszoon Coster, hij wordt gezien als uitvinder van de boekdrukkkunst. Maar dát vindt men helaas alleen in Haarlem. Het verhaal wil dat Coster tijdens een wandeling in de Haarlemmerhout geïnspireerd werd. Hij zat daar wat te snijden aan stukjes beukenschors. Die vielen in het zand en lieten afdrukken achter. In de afdrukken zag hij letters. Van die letters kon hij boeken gaan drukken. Maar helaas voor elke Haarlemmer, het is een legende en wetenschappers twijfelen er niet aan dat de Duitser Johannes Gutenberg de uitvinder van de boekdrukkunst geweest is.
Waarom staat ‘Lautje’, zoals hij in Haarlem wordt genoemd, wel op de Grote Markt. Het beeld is in 1856 gemaakt, in een tijd waarin men behoefte had aan nationale helden. In Haarlem ging men ook op zoek naar een held én jawel, dat werd Lautje.
Op de Grote Markt staat ook een abstracter beeld. Het is de Zonnevechter, dat in 1967 werd gemaakt door Arthur Spronken. De Zonnevechter staat vlak voor de Vishal. Is het een sokkel, een trap of een kleine vijver. Het wordt ook wel kampvechter genoemd. In de Middeleeuwen was de Grote Markt een toernooiveld, ridders deden er wedstrijden. Daarom maakte Spronken de ‘Zonnevechter’. Als je goed naar het beeld kijkt, kun je er een dravend paard, mensen en vechters in zien. Een groot rond vlak zou de zon kunnen zijn, maar ook een schild. Het is maar hoe je het bekijkt.
We hebben een heel realistisch beeld bekeken, Lautje, die lijkt te zijn wat hij is, maar het blijkt een mythe. En een abstracter beeld, een beeld waar jij als kijker zelf je verhaal van maakt.
Wat beide beelden in ieder geval vragen is: “Bekijk mij goed, wat zeg ik jou? Wat zie jij en wat voor verhaal vertel ik je?”
Kunstwerken praten met je en stellen je vragen. Daarom bezoek je straks de Vishal: om kunst te bekijken, goed te leren kijken, met elkaar er over te praten en zelf een kunstwerk te maken!
Voorbereidende opdracht
1. Laat elke leerlingen een foto van een kunstwerk maken en meenemen naar school. Dat kan digitaal of geprint. Het kunstwerk kan thuis aan de muur hangen. Het mag ook een kunstwerk op straat uit de buurt zijn. Het kan ook in bezit van familie of vrienden zijn. Het hoeft niet persé een origineel kunstwerk te zijn, maar mag ook een kunstwerk zijn op een affiche of poster. Ga hier ruimhartig mee om!
2. De foto van het kunstwerk is het uitgangspunt voor de volgende opdracht. Laat elke leerling een brief aan de kunstenaar schrijven. Je kunt zo vragen aan een kunstenaar, stellen. Het is best leuk om meer over de kunstenaar te weten te komen en vragen te stellen.
Als je een brief schrijft, moet je je wel aan bepaalde eisen houden.
- Hoe ziet een brief eruit, dus hoe begin je een brief? (Geachte, naam)
- Hoe eindig je een brief? (Met vriendelijke groet, (naam), eventueel (basis)school, groep/klas en woonplaats)
- Wat kan er allemaal geschreven worden in de brief?
- Vertel aan de kunstenaar wat je in het kunstwerk ziet. Waar heb je het gefotografeerd. Wie is de eigenaar. Wat vindt deze er van. Waarom heeft deze het kunstwerk gekozen.
- Als je een kunstwerk op straat kiest, vraagt dan aan voorbijgangers of bewoners wat zij er in zien?
- Je kunt vragen stellen over de kunstwerken maar ook over het privé-leven van de kunstenaar.
- Je kunt ook iets van jezelf vertellen en waarom je het kunstwerk hebt gekozen.
Erfgoedspel voor in de klas
Wij hebben ook een leuk spel gemaakt Ontdek de Grote Markt Haarlem. Hiermee kun je de leerlingen op een aardige manier voorbereiden.
Hoe gaan we te werk?
We ontvangen jullie graag buiten voor de Vishal. Als het regent kan dit natuurlijk vlak na de entree plaatsvinden. We laten de leerlingen hun jas ophangen en tas neerzetten in de garderobe. Dat werkt het prettigst.
De Vishal is geen atelier of leslokaal en de workshop vindt door de Vishal plaats en we laten leerlingen overal werken. We hanteren twee huisregels. Niet aan de kunstwerken komen én niet op of tegen de muren schrijven of tekenen.
Er zijn twee grote blauwe tafels die in de tentoonstellingsruimte gereden worden. Voor elke leerling is er een plankje als onderlegger, papier en eenvoudig tekenmateriaal, als kleurpotloden, stiften, vetkrijt, etc. Verder kunnen er stoelen gepakt worden en er zijn kussentjes om op te zitten. We vinden het fijn als de leerlingen na afloop gezamenlijk al het materiaal terug naar de blauwe tafels terug brengen.
Vervolgopdracht in de klas
Laat de leerlingen naar aanleiding van hun tekening en de ervaringen een nieuwe tekening of schildering maken op een groter formaat. Wellicht zijn er in de klas meer mogelijkheden om wat langer aan een eigen kunstwerk te werken. Maak van de kunstwerken een kleine tentoonstelling, fotografeer ze en deel ze met de Vishal via Instagram of facebook! Vinden we leuk!
Bezoek aan de Vishal is gratis
De tentoonstelling is gratis te bezoeken. Kijk naar de actuele openingstijden op deze site. Leuk om je voor te bereiden, dus kom van tevoren kijken.
De educatie van de Vishal wordt verzorgd door een team van professionele worshopdocenten die ook kunstenaar zijn!